Apathie bij mensen die in het verpleeghuis wonen: een stap vooruit

Ongeveer de helft van de verpleeghuisbewoners in Nederland heeft apathie, wat zich uit in verminderend initiatief, interesse en emoties. Om beter zicht te krijgen op de gevolgen van apathie bij deze mensen is onderzoek gedaan naar de relatie tussen apathie en het risico op overlijden, en tussen apathie en de ervaren kwaliteit van Leven. Hanneke: ‘Apathie vergroot het risico op overlijden aanzienlijk. Zorgverleners beoordeelden de kwaliteit van leven van bewoners lager bij die  bewoners die (meer) apathie hadden. Het herkennen van en omgaan met apathie kan lastig zijn voor naasten en zorgverleners. Om te ondersteunen in het herkennen van en omgaan met apathie bij mensen met dementie is de praktische tool ‘Samen in Actie bij Apathie’ (SABA) ontwikkeld.

Promotie Hanneke Nijsten

Wat is apathie?

Apathie is te herkennen aan verlies van initiatief en afname van spontaan gedrag, minder interesse hebben in activiteiten en sociaal contact en het minder uiten van emoties. Iemand met apathie komt niet meer zelf op ideeën, doet uit zichzelf weinig meer en laat weinig emoties zien. Het is niet zo dat iemand met apathie expres weinig doet of minder interesse toont, de persoon kan het niet meer omdat het simpelweg niet in het hoofd zit van iemand met apathie. Apathie komt vaak voor bij mensen met dementie of andere hersenziekten. Om vast te stellen dat er apathie is, is het belangrijk eerst andere oorzaken van verandering in gedrag uit te sluiten, zoals rouw of problemen met zien of horen, medicatie, ernstige vermoeidheid en pijn. Mensen met apathie kunnen sneller achteruitgaan. Apathie heeft ook gevolgen voor de zelfstandigheid, de gezondheid en de kwaliteit van leven van mensen met apathie. Daarom wilden wij weten wat de gevolgen zijn van apathie op de kans op overlijden voor mensen die in het verpleeghuis wonen. Ook wilden we weten of apathie samenhangt met de kwaliteit van leven van bewoners kijkend naar inschattingen van de kwaliteit van leven door de bewoners zelf en door professionele zorgverleners.

‘Door apathie te herkennen en waar mogelijk te onderbreken dragen we bij aan de kwaliteit van leven van iemand die in het verpleeghuis woont. Die ‘succes-momentjes’ kunnen stimulerend werken en daarmee het welbevinden vergroten, zowel voor de mensen met apathie zelf als voor de naasten en zorgmedewerkers’. - Hanneke Nijsten

Toolbox Samen in Actie bij Apathie (SABA)

Uit onderzoek is gebleken dat er in de dagelijkse praktijk in de verpleeghuiszorg weinig aandacht is voor apathie en dat er vaak niet gericht wordt behandeld. Voor naasten en zorgverleners is het vaak lastig om in te schatten of ze een persoon met dementie en apathie nu juist moeten stimuleren of met rust moeten laten. Daarom wilden we, samen met naasten en mantelzorgers, een praktische methode ontwikkelen om het herkennen en hanteren van apathie bij mensen met dementie die in het verpleeghuis wonen te verbeteren. De materialen en werkwijze die zijn ontwikkeld zijn samengevoegd in de tool ‘Samen in Actie bij Apathie’ (SABA). De tool bestaat onder andere uit een folder, een animatie, verschillende kennis-modules, een Plezierige Activiteiten Plan- Apathie, een praatplaat, een handreiking en nog veel meer. Benieuwd naar de tool? Bekijk hem hier!

Steun van omgeving van groot belang

Apathie moet niet alleen worden gezien als een belangrijk neuropsychiatrisch symptoom passend bij geheugenproblemen of dementie. Er moet ook worden gekeken naar de gevolgen voor de mensen met apathie zodat zij op een zinvolle manier deel kunnen nemen aan het dagelijkse leven en daarbij zoveel mogelijk onafhankelijk en sociaal betrokken blijven. Bovendien moet er bij apathie bij mensen met dementie in het verpleeghuis ook rekening worden gehouden met de omgeving waarin ze leven. Ze hebben steun nodig van hun naasten en professionele zorgverleners om apathie te onderbreken en een stimulerende leefomgeving vorm te geven. SABA lijkt een veelbelovende praktische interventie voor naasten en professionele zorgverleners om samen het opmerken, onderzoeken en onderbreken van apathie bij mensen met dementie in een verpleeghuis te verbeteren. We denken dat  het welbevinden van de verschillende betrokkenen zo positief beïnvloed kan worden.

‘Nu is het tijd om in actie te komen en een stap vooruit te zetten, want elk moment van onderbreken van apathie telt!’- Hanneke Nijsten